На падставе некалі сакрэтных спраў уладных органаў разгорнута шматпланавая карціна ўключэння беларускіх зямелт у склад Расійскай імперыі па вынікахпершага падзелу Рэчы Паспалітай. Упершыню дэталёва вызначаюцца сферы, тэмпы і шляхі падпарадкавання тэрыторыі, якая была арганізавана ў Беларукія намесніцтвы. Кніга насычана мноствам малавядомых фактаў і персанажаў.
Кніга распавядае пра падзеі, што адбываліся на тэрыторыі беларускай дзяржавы — Вялікага Княства Літоўскага — падчас падрыхтоўкі падзелу Рэчы Паспалітай і далучэння беларускіх зямель да Расіі ў канцы XVIII стагоддзя. Яна абапіраецца на ўнікальныя дакументы, знойдзеныя ў расійскіх і беларускіх архівах. Кніга ўпершыню раскрывае закулісныя планы імперскай Расіі, паказвае палітычныя ваганні мясцовай шляхты і яе эліты з нагоды магчымай змены падданства, а таксама заканадаўчых і ўзброеных спроб выратавання краіны
Збор твораў Я. Анішчанкі ў 6 тамах уключае ў сябе ўнікальныя, невядомыя раней дакументы, знойдзеныя аўтарам у архівах Беларусі і замежжа.
У другім томе змешчаны арыгінальныя дакументы пра заключныя падзеі паўстання 1794 г. на беларускай зямлі. Яны падрабязна асвятляюць акалічнасці рэйда М.К. Агінскага на Дынабург і змаганне корпуса К. Серакоўскага з А. Суворавым на Берасцейшчыне. Замыкае зборнік спіс афіцэраў усіх расійскіх войскаў, якія распраўляліся з паўстаннем у Вялікім княстве Літоўскім.
В книге впервые подробно прослеживается, как белорусских евреев вначале признали подданными императорской России, а затем запретили повсеместное жительство в ней. Это всесторонний взгляд на оформление и введение знаменитой черты оседлости. Книга соединяет научную дотошность с занимательным изложением множества малоизвестных архивных фактов и персонажей. Она рассчитана в первую очередь на тех, кто за белыми пятнами истории старательно ищет темные силы, которые “нас злобно гнетут”.
